Fritz Haber

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Fritz Haber
Doğum9 Aralık 1868(1868-12-09)
Breslau, Almanya
Ölüm29 Ocak 1934 (65 yaşında)
Basel, İsviçre
MilliyetAlmanya
EğitimHeidelberg Üniversitesi, Berlin Humboldt Üniversitesi
Berlin Teknik Üniversitesi
Ödüller Nobel Kimya Ödülü (1918)
Kariyeri
DalıFiziksel kimya
Çalıştığı kurumlarİsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü
Karlsruhe Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Robert Bunsen

Fritz Haber (d. 9 Aralık 1868, Breslau, Almanya - ö. 29 Ocak 1934, Basel, İsviçre) Alman kimyager. 1918 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. I. Dünya Savaşı süresince klor ve diğer zehirli gazları geliştirme ve dağıtımı konusundaki çalışmaları nedeniyle "kimyasal savaşın babası" olarak da tanımlanır.

Haber'in eşi Clara Immerwahr da kimya üzerine doktora yapmıştır. Immerwahr, Haber'in zehirli gazlar konusundaki çalışmalarına karşıydı ve II. Ypres Muharebesi'nde klorun ilk başarılı kullanımına yanıt olarak bahçelerinde intihar etmiştir.[1]

Haber, Max Born ile birlikte, iyonik bir katı maddenin kafes enerjisini değerlendirmek için Born-Haber siklusu yöntemini geliştirmiştir. Haber MDMA'yı ilk sentezleyen kişi olarak da bazı yerlerde anılsa da, bu bilgi doğru değildir.[2][3]

Yahudi bir anne babanın çocuğu olarak Breslau, Almanya'da (günümüzde Wrocław, Polonya) doğmuştur.[4] Annesi doğumda ölmüştür. 1886'dan 1891'e kadar Robert Bunsen'in yanında Heidelberg Üniversitesi'nde, A. W. Hofmann'ın grubunda Berlin Üniversitesi'nde (günümüzde Berlin Humboldt Üniversitesi) ve Carl Liebermann'ın yanında Technical College of Charlottenburg'da (günümüzde Technical University of Berlin) çalıştı. 1901'de Clara Immerwahr ile evlendi ve oğulları Hermann 1902'de doğdu. Akademik kariyerine başlamadan önce babasının kimyasal işinde ve Zürih'te Georg Lunge ile İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü'nde çalıştı.

1933'te Nazileri desteklemesine rağmen Haber İngiltere'ye göç etmek zorunda kaldı ve burada bir süre Cambridge Üniversitesi'nde çalıştı. Fritz Haber, 1934'te İsviçre'nin Basel kentinde eşinin yanında aile kasasında gömüldüğü yerde öldü.[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Hobbes, Nicholas (2003). Essential Militaria. Atlantic Books. ISBN 978-1-84354-229-2. 
  2. ^ "...MDMA was actually first synthesized by Fritz Haber in 1892..." Ask Erowid. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Benzenhöfer, U. ve Passie, T. (2006): Zur Frühgeschichte von Ecstasy. In: Der Nervenarzt. Bd. 77, S. 95-99. PMID 16397805 PDF 18 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ http://www.nobel.se/chemistry/laureates/1918/haber-bio.html 4 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fritz Haber'in Nobel sayfasındaki biyografisi
  5. ^ "Фриц Габер: ученый из Вроцлава, создавший искусственные удобрения и удушающий газ иприт - iwroclaw.com" (Rusça). 10 Kasım 2022. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Daniel Charles, Master mind: The Rise and Fall of Fritz Haber, the Nobel Laureate Who Launched the Age of Chemical Warfare (New York: Ecco, 2005), ISBN 0-06-056272-2.
  • Dietrich Stoltzenberg, Fritz Haber: Chemist, Nobel Laureate, German, Jew: A Biography (Chemical Heritage Foundation, 2005), ISBN 0-941901-24-6.
  • Vaclav Smil, Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production (2001) ISBN 0-262-19449-X
  • Thomas Hager, The Alchemy of Air: A Jewish Genius, a Doomed Tycoon, and the Scientific Discovery That Fed the World but Fueled the Rise of Hitler (2008) ISBN 978-0-307-35178-4.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fritz_Haber&oldid=30809753" sayfasından alınmıştır